Bancaire zorgplicht – vermogensbeheer

Mijn vorige columns gingen over de bancaire zorgplicht met betrekking tot kredietverstrekking en zekerheden. In deze column zal ik de bancaire zorgplicht behandelen in relatie tot vermogensbeheer. Met name in het huidige onstuimige beursklimaat is dit een zeer actueel onderwerp dat nadere toelichting behoeft.

Onderscheid

Bij beleggingen en vermogensbeheer dient een onderscheid te worden gemaakt naar 3 scenario’s.

1. execution only, waarbij de bank slechts orders van de belegger uitvoert,
2. beleggingsadvies, waarbij de bank de belegger adviseert omtrent zijn beleggingsportefeuille,
3. vermogensbeheer, de meest verregaande vorm waarbij de belegger zijn vermogen volledig in handen geeft van de bank / vermogensbeheerder.

Uit de jurisprudentie blijkt dat dit onderscheid van groot belang is met betrekking tot hoever de zorgplicht van de bank jegens de belegger strekt. In het eerste scenario voert de bank slechts orders uit en is de zorgplicht dus beperkt daartoe. In het tweede geval wordt veelal een 50/50 verdeling toegepast in geval van schade als het gevolg van het falen (schending zorgplicht) van de bank. Immers, de bank adviseert slechts, terwijl de belegger uiteindelijk zelf de beslissing neemt om tot een bepaalde belegging over te gaan. De zorgplicht van de bank is het meest extensief in het geval van (vrije hand) vermogensbeheer, omdat de belegger daarbij een volledige volmacht aan de bank geeft en deze derhalve zelfstandig de portefeuille beheert.

Zorgplicht

Uit de jurisprudentie blijkt dat op het terrein van effectentransacties, beleggingsadvies en vermogensbeheer, op basis van de redelijkheid en billijkheid, een bijzondere zorgplicht op de bank rust. Dit vloeit voort uit de omstandigheid dat de bank als professionele dienstverlener op dat terrein bij uitstek deskundig moet worden geacht, terwijl de beleggers meestal als particuliere klanten moeten worden aangemerkt. De bijzondere zorgplicht strekt ertoe de particuliere klant te beschermen tegen de gevaren van eigen lichtvaardigheid of gebrek aan inzicht. De reikwijdte van deze bijzondere zorgplicht is afhankelijk van de omstandigheden van het geval, waaronder begrepen (1) de aard en inhoud van de rechtsbetrekking tussen partijen, (2) de aard en complexiteit van de beleggingsproducten en de daaraan verbonden risico’s, (3) de aard en omvang van het te beleggen vermogen en (4) de mate van deskundigheid die aan de zijde van de klant aanwezig is.

Jurisprudentie

Een mooi recent voorbeeld uit de jurisprudentie betreft de casus waarbij een bank (vermogensbeheerder) pensioen gelden van een klant had belegd grotendeels in 1 note (obligatie) uitgegeven door Lehman Brothers. Het is inmiddels bekend dat het niet zo best is afgelopen met Lehman Brothers. De rechtbank oordeelde daarbij ook in het nadeel van de bank. De bank had wel voldaan aan haar verplichting om een risicoprofiel op te maken van de klant. Omdat het om pensioen gelden ging, werd een defensief beleggingsprofiel gehanteerd. De klant had al meer dan tien jaar ervaring met beleggen, echter in de procedure kwam niet vast te staan dat de klant ook ervaring had met dergelijke complexe producten. In casu had de bank wel voldaan aan haar informatieplicht jegens de klant en hem gewezen op de risico’s. Toch oordeelde de rechtbank dat de bank haar zorgplicht jegens de klant had geschonden, omdat nagenoeg het hele vermogen werd belegd in 1 product waarbij er risico werd gelopen op 1 debiteur, namelijk Lehman Brothers. Daarnaast werd veel waarde toegekend aan het feit dat het ging om pensioen gelden.